Тортаева С.О.
Досмұратова Ж.С.
Ақтөбе облысы, Әйтеке би ауданы, Сарыбұлақ ауылы, Мамыт негізгі мектебі, бастауыш сынып
Сыныптан тыс жұмыс
І - жүргізуші: Наурыз тойы - ұлыстың ұлы күні. Жер әлемді жайнатып,әнші құстарды сайратып, Наурыз тойын тойлатып ұлыстың ұлы күні келді, достар. Той құтты болсын! Ұлыс оң болсын! Ақ жол болсын!
ІІ-жүргізуші: Наурыз парсы тілінде жаңа күн деген сөз. Яғни бұл күні - біздің ата бабаларымыз, арғы тегіміз мыңдаған жылдардан мерекелеп келе жатқан жыл басы. Бұл күн мен түн теңеліп, күн ұзара береді.
І - жүргізуші: Ұлыстың ұлы күні түнгі сағат бірді соға бастағаннан ел елжірей қуанып,есік ашып, дастархан жайып, бірін- бірі құшақтаса құттықтайды. Бұл күні ешқандай реніш болмау керек.
ІІ-жүргізуші: Ұлыстың ұлы күні- жаңа күн болғандықтан, көп жаңалық, қуаныш игілік осы күннен басталуға тиіс жас баланың тұсауын кесу, баланы атқа мінгізу жас жұбайлардың шаңырақ көтеруі т.б.
І - жүргізуші: Наурыз тойында әрбір адам өз шамасына қарай өнер көрсетеді, ән айтады, күй тартады, тақпақ жыр, күлдіргі сөздер айтып, жұрттың көңілін көтереді.
ІІ-жүргізуші: Наурыз тойының өзіне тән үлкен ырым асы - Наурыз көже. Наурыз көже жеті түрлі заттан жасалады. Көбіне ақ мол болу керек. Оның мәні - жаңа жылда тойымдылық, молшылық мәнді де, дәмді, татымды өмір болсын деген ырымды, тілекті паш ету.
І - жүргізуші: Табиғат жер - дүниенің жаңарып, жасанатын көктем мезгілінің ұлы мерекесі Наурыз құтты болсын!
Қосылып:
Той пердесін ашайық
Әннен шашу шашайық
Тойдың көркін қыздырып,
Тойбастарға басайық.
Ән: «Тойбастар»
ІІ-жүргізуші: Балалар, қазақтың жыл қайыруында Жаңа жыл наурыз айының 22 жұлдызында кіреді. Олай болса Жаңа жыл құтты болсын!
Ән: «Наурыз» әні Гүлзаттың орындауында.
Балалар: Қызыр баба, Наурыз қыз
Сәлеметсіз ба, Қызыр баба ,Наурыз қыз
Қызыр баба: Ау, аман ба, Жарандар!
Алтын таңғақараңдар:
Күннің жаңа нұры бар:
Мұның ғажап сыры бар!
Халық сүйген мейрам –бұл:
Қарсы алайық, тұрыңдар!
Наурыз қыз:
Сәлем, ата- аналар!
Айналайын, балалар!
Қызыр баба аман ба?
Уақыт үдеп ,келдім мен
Бақыт тілеп адамға!
Гүлзат:
Наурыз күнді, қарсы алып,
Бар әлемге жар салып,
«Бейбітшілік тойы!» деп,
Қол соғады барша жұрт.
І-жүргізуші:
Балалардың көп өнері
Тақпақ айтып береді.
Бекарыс:
Наурыз тойы – береке,
Наурыз тойы – жыр,аңыз.
Қызып дулы мереке,
Қызық думан құрамыз!
Айбат:
Наурыз-шаттық әніміз,
Салтанатты сәніміз:
Ән салып жас- кәріміз,
Би билейік бәріміз.
Ән: «Қазақы дастархан»
Темірлан:
Малдар төлдеп, қой қоздап
Сүтке бұлақ ағызған
Жаңа жылдың сипаты
Молшылыққа аңыз боп
Басталыпты Наурыздан.
Ұлықбек:
Жаңарғаны сананың
Ұмытады мұны кім?
Ата салтын бабамның
Алып келді Ұлыс күн.
Олжас:
Салт дәстүрмен жарыса
Қайта тұрып жаңаша
Жарыса өнер көрсетіп
Той тойлайық тамаша!
Би:
«Қара жорға» (сыйлықтар тарату)
ІІ-жүргізуші:
Қожа,Алдар, Тазшалар
Алыстан шаршап келеді.
Қожанасыр:
Той әкелген ғаламға
Наурыз айым аман ба?
Бас иеміз, бабамыз-
Бас иемін саған да,
Барша,жұртым,аманба?
Құтты болсын наурыз!
Сүтті болсын малымыз!
Алдар: Уа – аау!
Сәлем, Наурыз-Күніміз!
Мейман парқын біліңіз.
Қыруар істі бастаймыз,
Қуанышты үніміз!
Қайтқан емес талайым:
Той болсын деп толайым
Алдарыңа кеп тұрмын
Айналайын ағайын.
Тазша: Нұр айына әлемнің
Берем ыстық сәлемін!
Қарттарыма сүйініп,
Сәлем берем иіліп!
Гүлзат:
Төлімізді ойнатып,
Белімізді жайнатып,
Елімізді тойлатып,
Егін өңін толқытқан,
Елдің көңілін шалқытқан,
Наурыз келді еліме.
Ойын: Ақсүйек. Гүлдер жинау. «Мақалдың жалғасын табу»
Ән: Сәулем - ай
Ақтілек: Тойда өнер сынайық:
Өнер жасқа лайық.
Өлең айтқыш Тазшаның
Өтірігін тыңдайық
Тазша: Айтпаймын өлтірсең де өтірікті!
Қайтпайтын шыбын китті өлтіріпті!
Өріңдер шыбын жоннан таспа тілеп,
Көріңдер өжеттік пен өткірлікті.
Мен өзім айға мініп, Күнге бардым,
Мінезім құбылындай күнбағардың.
Түңілме, ағайындар,суайттықтан
Түбінде өтіріктен жүлде алармын!
«Сақина тастамақ» ойыны Жұмбақ жасыру.
Ән: Гүлдерайым қыздар
Әсем: Бақыт тілеп адамға
Наурыз айы туыпты
Әне, наурыз келеді
Әсемденер жер енді
Ашық болсын күніміз
Ашылады нұрымыз
Бай тұлғалы өңірде
Айтылады жырымыз
Диана: Наурыз тойын әдемі,
Әжем еске түсірді
Біздерге арнап әдейі
Наурыз көже пісірді.
Ашылды да кебеже
Дәм әзірлеу басталды
Әжем наурыз көжеге,
Жеті түрлі ас салды.
І - жүргізуші:
Бишілерде өнер көп,
Билейді биді мәнерлеп:
Ділназдың биін көріңдер,
Өнерге баға беріңдер.
Би:
Әли: Наурыз тойы салтымыз,
Аман болсын халқымыз.
Ұлыс оң болсын,
Ақ мол болсын!
Жолдас: Күн мен түн теңелді,
Жер шуаққа кенелді,
Қуанышты ел енді.
Наурыз келді салтымыз
«Көгерсін!» деп халқымыз
Көшеге тал егеді.
І-жүргізуші:
Ақыл, білім –жастарда,
Сөз беремін жастарға:
Алдар менен ақынның,
Тыңдайық айтыс –өнерін!
Айтыс:
Ақын:
Алдаржан, жасымыз бір, бойымыз да,
Асқардан асар біздің ойымыз да.
«Әсемнің әрін айтпа, тірлігін айт»,
Әкелдің қандай шашу тойымызға?
Алдар:
Толмайды той шашумен, әріптесім,
Болмайды тойханада нарық- шешім...
Намысты жібермейді біздің ауыл
Табысты сенбегендер, барып көрсін.
Ақын:
Наурызда өз аулыңа тал тікпедің,
Еңбексіз тойлаймын деп, шалқып келдің:
Аңқаудай арсыл- гүрсіл сөз айтасың,
Жалқаубай ағамызға тартып тегің.
Алдар:
Ақынжан қарасаңшы өз жайыңа:
Басқадан үйреніпсің сөз дайындап...
Гүлдентті Наурыз қырды, гүл күтейік,
Міндетін орындайық тез пайымдап
Ақын:
Тартады көп сый бізге мерекеміз..
Алдар:
Артады еңбек етсек берекеміз...
Екеуі:
Бірлікті мақсат етіп ұлы тойда ,
Тірлікті қыздырайық кел екеуміз!
Әженің әуені:
Ау,аталар,аналар!
Айналайын балалар!
Жеп ішсін деп, тамсанып,
Жеті түрлі дәм салып,
Наурыз көже пісірдім:
Тойға қазан түсірдім.
Құйдым алтын табаққа,
Құлшыныңдар тамаққа!
Бал көжеден татыңдар,
Бар қызыққа батыңдар!
(көже үлестіру) (Сыйлықтар тарату)
ІІ-жүргізуші: «Бата менен ел көгерер» дегендей Ұлыстың ұлы күніне арналған
ақ жүрек баталарыңызды сұраймыз .
Жүріңдер балалар көрші ауылдың балалары аналарымен сайысқа түскелі жатыр дейді соны тамашалайық.
2-бөлім «Анам және мен» сайысы