Бегайдарова Бахыт Дәутәліқызы
Есік көмекші мектеп-интернаты Математика пәнінің мұғалімі
Ой интелектісі кем балаларға арналған тәрбие кезеңін ұйымдастырудың коррекциялық мақсаттары және негізгі бағыттары. Ақыл – ойы кем балаларға арналған мектептер жалпы және арнаулы оқу жүйесінің бөлігі болып табылады.
Мектеп – интернаттар, жетім балалар мен ата-ана қамқорлығынан айырылған балаларға арналған мектеп-интернаттар, балалар үйлері осы жүйе ішінде көп. Бұл оқу орындарында білім берумен қатар қазіргі заманда өз бетінше өмір сүре алатын адамдарды тәрбиелеуді басты мақсат етіп қояды. Үлкендердің көмегінсіз әлеуметтік тәжірибені үйрене алмайтын, психикалық дамуы төмен, ақыл ойы кем балалармен бұл мақсатты шешу өте күрделі үрдіс.
Ақыл, ес, есте сақтау, ойлау сияқты танымдық қабілеттері бұзылған және эмоциясы төмен, сөздік қоры кедей, ақыл ойы кем балалар өзімен қатар дұрыс дамып келе жатқан балаларға қарағанда өмір сүру тәжірибелері кеш дамиды. Мектепке дейін үйде дұрыс тәрбие алған балалардың өзін-өзі қоршаған адамдар және құбылыстар мен заттар, олардың қызметі мен пайдалануын дұрыс, толық білмейтінін ғылым мен тәжірибе дәлелдеп берді. Көп балалар ойнай білмейді, өзін-өзі күте алмайды, қарапайым әртүрлі жағдайда өздерін қалай ұстау керектігін білмейді. Арнаулы мектептерде жетім балалар, тұрмысы ауыр жанұялардың балалары, тәрбиеге еш көңіл бөлмейтін отбасылалының балалары көп.Олар ата-ананың қамқорлығынан, сүйіспеншіліктерінен ада қалған, «отбасы», «үй», «әке», деген сияқты түсініктері төмен. Осындай қиындықтар интернат пен балалар үйі жағдайында тәрбиелеу үрдісін ұйымдастыруда көп проблемалар туғызады. Әр түрлі жағдайлар әсерінен ата-аналарынан айрылған балалар мен тәрбиелеу жұмысын бір ғана бағыттағы мақсат-міндетпен жүзеге асыруға болмайды.Үзіп-жұлып анда-санда немесе арнайы уақытта бұндай балалармен түзету бағытында педагогикалық жұмыс жүргізуге болмайды. Оларға үлкен сүйіспеншілікпен қарап әр минут сайын ақырын тәрбие беріп отыру керек.
Сондықтан коррекциялық тәрбиелеуде қоғамдық орта құру керек.Ол орта негізінен баланың әлеуметтік тәжірибесіне , оның жасы мен жеке бас ерекшеліктеріне қарай өзіндік дамуына жағдай жасау керек. Балалықты түсіне, сезе білетін адам ғана нағыз мұғалім бола алатыны құпия емес. Оның педагогикалық тактикасы педагогиканы ғана білумен шектелмейді.Ол әр бала жүрегіне түрлі жолмен, әдіспен жол таба білуі керек. Еңбекке тәрбиелеу мектеп-интернат және балалар үйлері тәрбиелеушілермен жан-жақты түзету жұмыстарын жүргізуде негізгі орын алады. Ол арқылы баланы өз бетінше өмір сүруге дайындаймыз. Дұрыс ұйымдастырылған еңбек бала бойында көптеген жақсы қасиеттерді дамытады.Күнделікті еңбек түрлері арқылы балалар еңбек құралдары мен танысады, олармен жұмыс істеуді үйренеді. Еңбек баланың тірі және өлі табиғат жайлы білімдерін нақтылап, ойлау назар аудара білу қабілеттерін дамытады. Бұдан басқа еңбек қызметі баланың психофизикалық кемшіліктерін түзетуге өз әсерін тигізеді. Таза ауадағы еңбек баланы шынықтыруды, еңбек ету қабілетін арттырады, қимыл қозғалыс аппаратының жұмысын: дәлділікті, ритмиканы, дұрыс қимылды жақсартады. Бұл жағдайларды ақыл-ой кемістігі сыртқы физикалық дамуынан көрініп тұратын балалармен жұмыс істейде ескеру керек. Бала үшін еңбектің ең қарапайым және ең қажет түрі –баланың өзін-өзі күте алуы.Ол арқылы таза, ұқыпты жүру дағдылары дамиды. Өзін –өзі күту күнделікті атқарылатын қызмет. Соның өзінде тәрбиеші баланың қалай жуынатынын, төсек орнын қалай жинайтынын, киім-кешегін , аяқ киімін қалай күтіп киетініне күнде көңіл аударып отыруы керек. Ақыл-ойы кем төменгі сынып оқушыларының көбі өзін-өзі күтуде бала күнделікті тұрақты, арнайы жүйемен көп жұмыс істеуі керек. Осы себептен төменгі мектеп оқушылары мен өзін-өзі күтуге үйрету бағытында арнайы түзету мақсаттары қойылып, оны педагогикалық тәсілдерге сүйене отырып, практикалық жолымен шешу керек. Мысалы: Әр түрлі қимылды көрсете отырып, балаға мұны не үшін істеу керектігін дәл түсіндіру керек. Өзін-өзі күтуді күнделікті жүйелі қызметке айналдыру үшін жеке басына қажет заттар (тіс щеткасы, тарақ, бет орамал) әр оқушыда болу керек. Оларды тазалық және эстетикалық талаптарға сай арнайы орында сақтау қажеттігін түсіндіру керек. Бұл жұмысты күнделікті жүргізуде тәрбиеші талпынысы нәтижеге сай келмеген балаларды мақтап отыруы дұрыс. Бұл арқылы бүгін дұрыс орындалмаса, ертең қалыпқа келетінін ескертуге болады. Психо-физиологиялық кемістіктерді түзетуде эстетикалық тәрбие де үлкен роль атқарады. Балаларға ұсынылатын материалдар олардың қызығушылығын арттырады, эстетикалық тәрбие беру барысында дүние танымы кеңейеді, танымдық үрдістері жанданады, есі, ерік жігері жетіледі. Эстетикалық тәрбие беруде есте сақтауы дамиды. Эстетикалық тәрбие толығымен оқушының жеке басының өсіп жетілуіне жағымды әсерін тигізеді. Эстетикалық тәрбиедегі негізгі үрдіс болып, балада қоршаған , көркем өнер шығармаларын қабылдай алуы болып табылады. Эстетикалық тәрбие- күрделі қызмет. Біздің мектебімізде бірнеше жылдан бері жаңа жылдық көрініс көрсететін « фантазия клубы» жұмыс істейді. Бұл клубтағы ортистер , суретшілер, қоюшылар- оқушылар. Эстетикалық тәрбие барысында ақыл-ойы кем оқушы көркемдік қызмет саласында әр түрлі машықтарды игереді. Бұған көрнекі мысал жалпы мектептік дәстүрлі мерекелер үнемі өткізіліп отырады. Бұл мерекелерде біздің балалар ән салады, би билейді, өлең оқиды. Бұл байқаулар баланың ақыл-ойын түзетуде баға жетпес қазына.Бұл байқауларды өткізу мектебіміздің дәстүріне айналған. Бұлар әр күз сайын өткізіледі. Сонымен көмекші мектептегі эстетикалық тәрбие беру, түзету, тәрбиелеу жұмысының құрамды бөлігі болып табылады. Эстетика құралдары арқылы танымдық үрдіс жанданады, қиялы дамиды, қызығушылығы кеңейеді. Көмекші мектептегі түзету- тәрбиелеу жұмысы белгілі бір бағытта жүргізіледі.Бұл бағыт тәрбиелеу үрдісіндегі баланың психо физиологиялық ерекшелігене сай.Түзету-тәрбиелеу жұмысы оқушының жеке бас ерекшелігіне сай құрылып: кей баламен жұмыста басты назар қоршаған орта және құбылыстарды қабылдауына, қимыл-қозғалысын жетілдіруге кей балалардың қабылдау, салыстыру, қорытынды шығара білуін дамытуға, ал үшінші біреулерінің мінезіндегі ауытқуларды жоюға, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға , ерік –жігерін дамытуға сай жүргізіледі.Көмекші мектеп оқушыларының мінез-құлығында тұрақтылық жоқ. Сондықтан мінез-құлықтағы ауытқуларды түзетуді назардан тыс қалдырмау керек. Негізгі талаптарды сақтаудағы жүйелік, дұрыс эмоция қалыптастыру, мектеп пен отбасы бірлестігі сыныптан тыс жұмыстарда әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдау осы бағытта дұрыс нәтиже береді.
Жүктеп алу
